رشد در موجودات زنده از لحظه انعقاد نطفه شکل می گیرد و تا لحظه مرگ ادامه دارد. مطالعه در زمینه آن و بررسی کم و کیف آن و تغییرات جسمی و روانی در فرد می تواند روانشناسان را به پیش بینی رفتار ها در سنین مختلف و حدس و گمان زنی هایی درباره عملکرد احتمالی او در موقعیت های مختلف نزدیک کند .گو اینکه در دهه های گذشته اگر کسی رفتار دیگری را پیش بینی می کرد حتماً او را جادوگر می خواندند و امروزه این قبیله حدسیات را اشراف بر علم روانشناسی می نامند .

روانشناسان در تلاشند بفهمند در دوره پیش از تولد چه مسائلی می تواند بر رشد جنین و رشد او در سال‌های بعد تاثیر بگذارد

متخصص در روانشناسی رشد می‌توانند مشکلات پیش از تولد مانند سندروم داون مشکلات ناشی از مصارف دارویی مادر و احساسات و بیماری های ارثی را که بر رشد کودک تاثیر می گذارد را کشف کنندعمر انسان به سه دوره

کودکی و طفولیت از تولد تا دو سالگی

کودکی اول از ۲ تا ۷ سالگی

کودکی دوم از ۷ تا ۱۲ سالگی

نوجوانی و بزرگسالی (جوانی، میانسالی و پیری) تقسیم می شود

دوره کودکی اول

در این دوره شاهد بیشترین میزان رشد و تغییر در کودک هستیم جنبه های رشد فیزیکی ، شناختی و عاطفی کودک است .

این دوره بسیار حساس و مهم است .تغذیه مناسب و فضای مطلوب ، درک شرایط سنی کودک و فضای مطلوب برای نگهداری و شناخت افراد و محیط از نکات پر اهمیت در این دوره است .

دوره کودکی دوم

از پر چالش ترین دوره های سنی در روانشناسی رشد ، بلوغ فیزیکی شروع روابط اجتماعی و ورود به مدرسه از اتفاقات مهم این دوره زیستی است در این دوره کودک با ایجاد رابطه دوستانه با هم کلاسی هایش مشارکت در امور مدرسه و رشد احساسش نسبت به خود وارد جهان اطرافیان می شود.

دوره اول نوجوانی

نوجوانی دوره ای پر هیجان است که کودک در معرض آشفتگی های روانشناختی بسیاری می خواهد به دوران بزرگسالی گذر کند نوجوان در این سن دوست دارد بداند چه کسی است و می‌خواهد چه کسی بشود؟

در این دوره چالش های مختص بلوغ و آشفتگی های احساسی فشار اجتماعی به وفور وجود دارد این دوره زندگی با شکل گیری روابط احساسی ، شکل گیری استخوان ها ، نزدیک تر شدن روابط ، شروع زندگی خانوادگی تعریف می شود .

افرادی که قادر به حفظ این روابط هستند ،احساس موفقیت می کنند و افرادی که قادر به شکل دهی و حفظ روابط خود نیستند ، احساس تنهایی می کنند.

دوره رشد در اواسط بزرگسالی

در این مرحله ، فرد شروع به ایجاد هدفمندی و کمک به جامعه می کند. اریک اریکسون این دوره را تعارض بین زایایی و رکود می داند فعالیت‌هایی مثل داشتن شغل ، خانواده، گروه های دوستانه و ارتباط عاطفی در این دوران باعث زایایی و رشد میشود.

رشد در دوران سالخوردگی

در این دوره شخص با کمتر شدن سطح سلامتی مواجه می‌شود.افزایش نگرانی برای جسم و جان ، از جمله مشخصه های این دوره است. است افرادی که زندگی مفید و دلخواه را سپری کرده باشند. این دوره را راحت تر می گذرانند.

فرایندهای رشد

رشد فرآیندی پیچیده و دارای ابعاد گوناگون است با ویژگی های مختلف و انواع آن که در همه مقاطع سنی موجود زنده کارکرد دارد .

انواع رشد :

جسمی _حرکتی ، رشد اجتماعی ، شناختی ،اخلاقی ، هیجانی ، زبانی ، جنسی.

در ادامه تعاریفی از آنها را ارائه خواهم داد .

الف :رشد جسمی _حرکتی

همانطور که پیش از این نیز اشاره کردیم رشد از مرحله ابتدایی پیش نوزادی آغاز می شود( از زمان لقاح ) آغاز می‌شود .

متخصصان علوم فیزیولوژیک این دوره را به سه مرحله تقسیم کرده اند .¹

۱_مرحله تخمی یا تخمک

۲_مرحله رویانی

۳_مرحله جنینی

نوزاد در این سه مرحله از لانه گزینی و چسبیدن توده ی کوچکی از سلول ها به جدار رحم تا مرحله رشد سر و دیگر اعضای بدن پیش می رود و پس از ۴۰ هفته و یا ۲۸۰ روز متولد

می شود.²

پژوهشگران برای رشد جسمی و حرکتی مانند وزن ، قد ،رشد دندان و مهارت های حرکتی انسان مراحل گوناگونی را بر شمرده اند .

رشد مغز ، حس بینایی ، شنوایی ، بویایی و چشایی ، لامسه و درد از موارد رشد جسمی و حرکتی هستند که تا سنین ۱۷ تا ۳۰ سالگی کامل می‌شود .

ب : رشد اجتماعی :

جامعه مفهوم گسترده‌ای دارد و انواع کوچک و بزرگ را شامل می‌شود .

کودک ، رشد اجتماعی خود را از کوچکترین اجتماع یعنی خانواده آغاز می کند و با سیر طبیعی رشد وارد جامعه بزرگتر می شود . و اداره اجتماع دیگری را بر عهده می گیرد و در جامعه ، پیشرفت می کند .

از سن ۷ سالگی که وارد مدرسه می شود پیشرفت اجتماعی کودک شروع می شود . تاثیر گروه همسالان واهمیت دیدگاه های آنان در شکل گیری شخصیت کودک ، بسیار بارز است در واقع هویت فرد در تعامل با دیگران شکل می گیرد .

اریکسون برای مراحل رشد اجتماعی آدمی هشت مرحله را تعریف می کند .

مرحله اول : اعتماد از اساسی در برابر بی اعتمادی ( دوره امید ، از تولد تا ۱۸ ماهگی ).

مرحله دوم : خودمختاری در برابر شک و شرمساری ( دوره قدرت اراده ، از یک و نیم سالگی تا سه سالگی )

مرحله سوم : ابتکار در برابر احساس گناه ( دوره هدف از ۳ تا ۶ سالگی )

مرحله چهارم : جدیت و سازندگی در برابر احساس حقارت (دوره کفایت از ۶ تا ۱۱ سالگی )

مرحله پنجم : احساس هویت در برابر سردرگمی نقش ( دوره وفاداری دوستی از ۱۲ تا ۲۰ سالگی )

مرحله ششم : احساس تعلق و صمیمیت در برابر انزوا و گوشه گیری ( دوره محبت و عشق از ۲۱ سالگی تا ۴۰ سالگی)

مرحله هفتم : باروری و بارآوری در برابر بی حاصلی و رکود (دوره مواظبت از ۴۱ تا ۶۵ سالگی )

مرحله هشتم : کمال دربرابر یاس و ناامیدی ( دوره عقل ، از ۶۶ سالگی تا مرگ )

البته در نظریه اریکسون³ ، نقش اراده نادیده گرفته شده است و نیز به جنبه های معنوی و شکوفایی آن به ویژه در دوره نوجوانی و جوانی بی‌توجهی شده است .

ج ) رشد شناختی

در این بعد ، شناخت انسان از جهان جهان پیرامون ، کامل می شود .

ژان پیاژه ⁴دانشمند سوئیسی در این زمینه چهل کتاب مقاله تالیف کرد و توانست نظریه شناختی خود را در محافل علمی مطرح کند .

از نکات مهم نظریه رشد پیاژه ، هماهنگی رشد شناختی با رشد اجتماعی و عاطفی است . او بر این باور است که کودک در شکل بخشیدن به شناختش از واقعیت ، منفعل عمل نمی کند بلکه نقش فعال دارد .

پیاژه برای رشد شناختی سه دوره را بیان می کند ⁵که هر یک چند مرحله دارند .

دوره نخست دوره دوم نیم دوره نیم دوره دوم

دوره نخست : دوره حسی حرکتی ( تولد تا ۲ سالگی )

این دوره از تولد تا پیدایش زبان در کودک را شامل می شود مکیدن ، چنگ زدن و لمس کردن برای درک و شناخت و کسب اطلاعات از محیط پیرامون .

نیم دوره اول : پیش مفهوم ها (۲ تا ۷ سالگی)

در این مرحله اندیشه منطقی وجود ندارد و مفاهیم و طبقه بندی ها ناتمام هستند.

در این دوره بازی های خیالی در ذهن کودک رشد می کند و مثلاً عروسکش را یک آدم

می داند .

زبان ، حافظه ، یادگیری ، کاربرد نمادها و صورتهای ذهنی در این دوره پیشرفت می کنند .

نیم دوم دوره :دوره عملیات عینی( ۷ تا ۱۱ سالگی)

کودک در این دوره وارد مرحله رشد ذهنی می شود . او تمام انجام بسیاری از کارهای ذهنی را دارد هنوز عملیات ذهنی به جهان خارجی وابسته است .

شناخت حیوانات ، قدرت درک عدد ، فضا ، زمان و محیط را دارد .

سازمان روانی و ابزارهای منطقی مجهز می شود.

دوره سوم عملیات صوری :(۱۱ سالگی تا بلوغ)

نوجوان در این دوره میتواند هر مسئله را اصولی و منطقی بررسی کند به دوستی و یگانگی اهمیت می دهد خود را در سطح بزرگتر ها می داند.

دنیای خود را با آن ها متفاوت می یابد زبان اواز نظر دستوری ، پیشرفت چشمگیری کرده است .

د) رشد اخلاقی : در مبحث رشد اخلاقی سه عنصر اساسی ،تعیین کننده است .

عنصر شناختی : به معنی شناخت قوانین اخلاقی و چگونگی قضاوت های مربوط به درستی و نادرستی رفتار های گوناگون .^۶

عنصرفتاری : به معنی اینکه رفتارهای اخلاقی کودکان در موقعیتهای گوناگون چگونه است و در برابر قوانین و جنبه های مثبت و منفی رفتار چه برخورد هایی دارند .

عنصر عاطفی : که بر جنبه های منفی عاطفی مثل احساس گناه و تقصیر متمرکز است .

لارنس کلبرگ⁷ نظریه رشد اخلاقی را بر پایه پاسخ پرسش های آزمودنی ها به برخی پرسش ها پایه گذاری کرد.

معما های اخلاقی گلبرگ داستانهای اخلاقی بودند که برای آزمودنیها تعریف می کرد آنان بین دو گزینه که یکی مستلزم اطاعت از قانون و دیگری مبتنی بر نیازهای خود یا دیگران بود ، باید یک گزینه را انتخاب می‌کردند.

مثلاً شخصی فقیری که مادرش بیمار است و برای جراحی قلب او یا باید دزدی کند یا منفعل ماند تا مادرش از دنیا برود .

انتخاب یکی از دو گزینه که اطاعت از قوانین اخلاقی یا پای گذاشتن بر قوانین و رفع نیاز خود ، نظریه رشد اخلاقی کلبرگ را تشکیل داد .

او معتقد بود اخلاق در مرحله نظام مند و مرحله به مرحله ، رشد پیدا می کند و برای آن سه مرحله را مطرح کرد .

سطح یک : اخلاق پیش عرضی (زیر ۷ سال) :

ذهن کودک توان درک قانون و عدالت را ندارد و رفتار اخلاقی او برپایه اجتناب از تنبیه و گرفتن پاداش تبیین می شود .

سطح دو : اخلاق عرضی( ۷ تا ۱۲ سالگی و۱۲ تا ۱۵سالگی )

اخلاق قواعد و سازگاری قراردادی ، در این سطح از رشد اخلاقی سازگاری و هماهنگی با محیط و برقراری نظم اجتماعی برای کودک مهم است در این مرحله کودک در آستانه ورود به یازدهمین سال زندگی ( پیش از بلوغ و نوجوانی ) ، در پی منفعت شخصی شخصی نیست و تأکید دیگران برای او اهمیت دارد. اخلاق عرفی در دو سطح تعریف شده که سنین ۷ تا ۱۲ سالگی و ۱۲ تا ۱۵ سالگی را در بر میگیرد .

در مرحله بعدی انجام وظایف جامعه بر دوش فرد گذاشته و پیروی از قوانین ، احترام به افراد معتبر برای حفظ نظم اجتماعی اهمیت دارد.

سطح ۳ : اخلاق فرا عرفی ( پس از بیست سالگی )

در این سطح، استدلال ها و قضاوت های اخلاقی افراد، درونی می شود. دیگران را کنترل

می کنند. در این سطح اخلاق و پایه اصول جهانی و برتر از قراردادهای اجتماعی است. شخص در سنت‌ها ، ارزش ها و مقررات اخلاقی و اجتماعی دچار تردید می‌شود و استقلال در قضاوت ، احساس گناه درپی سرپیچی از اصول اخلاقی و تعامل بر پایه رفتار اخلاقی ، از از ویژگی های این سطح از رشد اخلاقی است و اگر شخص از این مرحله به خوبی و در آرامش و بهداشت روانی مطلوب ، عبور کند ، فردی اخلاق مدار و دارای سلامت روانی و بهزیستی مطلوب خواهد شد.

چلبرگ معتقد است حدود سنی افراد برای رسیدن به این مراحل ، بر اساس تربیت های مختلف در افراد و فرهنگ های گوناگون متفاوت است.⁸

رشد هیجانی⁹:

هیجانات اغلب ، احساسات هیجانی ، ارزیابی های شناختی ، فرآیندهای غیر بیولوژیک ، نمودهای رفتاری و تمایلات انگیزشی را در بر می گیرند. الگوهای مربوط به ریشه یابی و کارکردهای هیجان ، عمدتاً از الگوهای اصلی روانشناسی ، زیست شناسی و جامعه شناسی سرچشمه می گیرند.

فرایندهای کمی و حالات چهره ، نشانه های کلاسی و حالت جسمانی ، جوهره اصلی هیجان را تشکیل می‌دهند.

رشد هیجان های خاص

با مشاهده چهره نوزادان ، سه نوع عاطفه ( علاقه، اندوه و نفرت ) رامی توان تشخیص داد. در مرور زمان و تا پیش از سه ماهگی حس تعجب ، افسردگی ، خشم و ترس نیز به این هیجانات اولیه اضافه می‌شود که با رشد توانایی های شناختی مانند حوادث ، ارزیابی میزان مقاومت آن ها ، درک علل رویدادها و متمایز کردن محرک های آشنا و ناآشنا ، رفتارها و فعالیت های حرکتی که برای فرار از خطر و دعوا در طول اولین سال زندگی کودک شکل می گیرد.

ترس از فرد ناآشنا و جداشدن از مربی یا مادر بعد از دو سالگی به تدریج از بین می رود و جای خود را به طرح های مختلفی مثل وحشت از حیوانات و سوانح طبیعی در خردسالی معمول است ، می دهد.

هیجان های ویژه خودسنجی

پیش درآمد غرور و شرم ، درنتیجه شادمانی در پی برتری و اندوه به دنبال عدم برتری و شکست است.

در باران پیش دبستانی و دبستان مفاهیم کلی مهارت کودک به دو مفهوم توانایی و تلاش ، تفکیک می شوند.

هیجان های علمی اضطراب از امتحان

هیجان های مربوط به چسب موفقیت در زمینه‌های علمی ، بر انگیزه ، موفقیت و سلامت دانش آموزان اثر می گذارد برخی مطالعات ، افزایش آشکار فراوانی و شدت اضطراب کلاس اول تا چهارم را ثابت می کند چه به اضطراب بسیار بالا در پایان دوره کودکی می انجامد همچنین ثابت شده که اضطراب از امتحان با رفتار معلم ، والدین و همسالان نیز هم بستگی دارد و متغیرهای مرتبط با آن : فشار برای موفقیت ، تأدیب بعد از شکست و رقابت در کلاس است. که موجب انتظار بالایی ناشی از کسب موفقیت است. و البته از طریق ایجاد فرهنگ های هنجار گرا در مدرسه و ساختارهای سازمانی ، باید به چالش های فردی و رقابت درون فردی تاکید شود.¹⁰

رشد زبانی

زبان و یادگیری آن طی فرآیندی مشخص و پیوسته ، صورت می گیرد. نظام زمانی کودک تا سن چهار سالگی ، کامل می شود.¹¹

اسکینر¹² زبان را نوعی رفتار می داند که یادگیری آن همانند سایر رفتارها بر اساس ارتباط بین محرک و پاسخ¹³ یعنی از طریق تقویت پاسخ های درست انجام می شود و توسعه پیدا می کند برای زبان ، اصطلاح ” رفتار کلامی ” را به کار می برد و آن را رفتاری کاملاً اکتسابی و قابل مشاهده می داند.

محیط در رشد زبان ، نقش مهمی دارد. برای یادگیری زبان ابتدا کودک به تقلید از الگوهای زبان مادری می پردازد. یادگیری زبان مادری نیازی به هوش ندارد ¹⁴چه بسا کودکان کم هوش که بسیاری از فعالیت ها را نمی توانند انجام دهند ولی زبان را یاد گرفته اند.

کودک وقتی در محیط انسانی و زبانی قرار می گیرند قادرند زبان بیاموزند اما یادگیری زبان دوم برای بزرگسالان به مراتب مشکل تر از کودکان پیش دبستانی است. به عقیده چامسکی کودکان تا سن پنج سالگی ، ساختار اساسی زبان را یاد می گیرند و آنچه بعدا در مدرسه

می آموزند ، بیشتر به خواندن و نوشتن و یادگیری

و کسب اطلاعات و آموزش ، مربوط است و این امر ، فرضی بودن زبان را تایید میکند.

ژان پیاژه که از بانفوذ ترین چهره های روانشناسی در دهه های اخیر است با استفاده از روش بالینی خاص خود، فرزندانش را مورد بررسی قرار داد و اولین اثرش با عنوان ” زبان و تفکر کودک ” را در ۱۹۴۲ منتشر کرد ¹⁵ وی ادامه دهنده راه ارسطو و دکارت بود و منطق و عقل را نیروی سازمان دهنده و وحدت بخش جهان هستی می دانست.

او در بررسی مقدماتی بچه های پیش دبستانی ژنو متوجه شد در چه گفتار کودکان با نیازهای یک شنونده خاص هماهنگی دارد ، ولی درصد نسبتا خوبی از این گفتار و هر کسی که در حیطه شنوایی ما قرار دارد ، خطاب و مدرکی که ثابت کند ، کودک علاقمندی و دانسته های شنونده را مورد توجه قرار می‌دهد وجود ندارد. پیاژه این نوع گفتار را خود مدارانه نامید.

پیاژه سه نوع گفتار را تعریف کرد :

تکرار کلمه ها و هجاها بدون هیچ نقش اجتماعی واضح و آشکار.
صحبت یک نفره ، جایی که کودک ، خودش صحبت می کند مانند تفکر با صدای بلند و صحبت های یک نفره.
تکلم اجتماعی ، جایی که شخص دیگری به عنوان محرک برای گفتار کودک ، مطرح است. البته انتظار نمی رود که شخص ، گفتار کودک را بفهمد یا حتی به آن توجه کند.

پیاژه برای زبان و تاثیر آن در رشد شناختی ، اهمیت فراوانی قائل است و نقش کانال ارتباطی بین کودک و گروه‌های اجتماعی را مشخص می‌کند. ¹⁶ او معتقد است زبان باعث افزایش قدرت تفکر هم از نظر سرعت و هم از نظر وسعت می شود.

زبان را نمی توان منشاء منطق دانست بلکه برعکس ، تفکر و منطق است که زبان را میسازد روش های منطق را باید در هماهنگی عمومی اعمال و از جمله اعمال زبانی جستجو کرد از سطح عمل حسی_ حرکتی آغاز می شود این طرح های حسی_ حرکتی دارای اهمیت پایه برای بروز سایر اعمال هستند طرح های حسی_حرکتی، رشد و تداوم می یابند و در جریان رشد اعمال ، باعث ایجاد تفکر و موجب ساخت زبان می شوند و در ادامه ، به عملیات منطقی‌ _ ریاضی می انجامند.¹⁷

رشد جنسی¹⁸

نوجوانی به دوره گذر از کودکی به بزرگسالی اطلاق می شود. مرز مشخصی ندارد اما تقریباً از ۱۲ سالگی آغاز شد و تا آخرین سال های دهه دوم زندگی نوجوان ادامه پیدا می کند.

بلوغ با دوره رشد جهشی (adolescent growth spurt) شروع می شود. اندام تناسلی و ویژگی های جنسی ثانوی مثل رشد پستان ها در دختران و رویش ریش در پسران و نمایان شدن مو بر اندام تناسلی هر دو جنس همراه است. شروع قاعدگی دختران در اواخر دوره بلوغ و ۱۸ ماه پس از اوج‌ گیری جهش رشدی نوجوانی ، رخ می دهد. نخستین قاعدگی ها معمولاً نامنظم است و تخمک گذاری ( آزاد شدن تخمک کامل ) معمولاً تا یک سال پس از نخستین قاعدگی شروع نمیشود اولین انزال پسر در حدود دو سال پس از جهش رشدی رخ می دهد. در اولین مایع منی، اسپرم وجود ندارد و قدرت بارورسازی و تعداد اسپرم ها به تدریج افزایش

می یابند البته سن بلوغ و سرعت آن ، دامنه متنوع و وسیعی دارد. برخی دختران در ۱۱ سالگی و برخی دیگر در ۱۷ سالگی برای اولین بار قاعده می شوند. پسرها نیز از سن ۱۲ تا ۱۶ سالگی و به طور متوسط در ۱۴ سال و نیمگی انزال منی حاوی اسپرم زنده می رسند. اما زمان بندی این تغییرات و به موقع بودن آن و رضایت نوجوانان از ظاهر خود و تصویر آن از بدنش آن اثر می گذارد.

زود رسی و دیر رسیدن به بلوغ می تواند برخورد و عاطفه نوجوان اثر منفی بگذارد.

پسران زودرس در مقایسه با پسران دیررس‌ از ثبات عاطفی و خودتنظیمی کمتری برخوردارند و احتمال مصرف سیگار و مواد مخدر آنان بیشتر است.^۱۹

پسرهای دیررس نیز احساس بدی نسبت به خود دارند.^۲۰

زودرسی بر عزت نفس دختران اثر منفی دارد. زودرس ها در مقایسه با دیررس ها ، اضطراب و افسردگی بیشتری تجربه می‌کنند.^۲۱

احتمال اینکه دختران زودرس با والدین خود تعارض پیدا کنند ، ترک تحصیل یا مشکلات عاطفی و رفتاری پیدا کنند، نسبت به دختران دیگر بیشتر است.^۲۲

بحران هویت

انسان معتقد است یکی از مسائل عمده نوجوانان با آن رو به‌ رو می‌شوند، مسئله تکوین هویت شخصی است. پرسش هایی مثل من کیستم ؟ مقصدم کجاست ؟ که اریکسون آن را ” بحران هویت ” می نامد. بخش جدایی ناپذیر رشد روانی_ اجتماعی سالم است.

نوجوانی باید دوره تجربه نقشه ها باشد. جوان می تواند به صندوق ها و رفتارهای گوناگون ، علائق و جهان بینی بپردازد. نوجوان می کوشد با تلفیق ارزشها و ارزیابی ها به تصویر یکپارچه از خود دست یابد. اگر ارزش های مورد تاکید والدین ، معلمان و مهمانان ، همخوان باشند ، هویت یابی آسان تر می شود. در جامعه ابتدایی چه در آن الگو های همانند سازی و نقش های اجتماعی، محدود است. هویت یابی تا حدودی آسان تر است اما در جامعه پیچیده ، هویت یابی نیز دشوار می‌شود و نوجوان نمی داند چگونه رفتار کند و چه کارهایی را در زندگی خود دنبال کند. هویت هر نوجوان ممکن است درحوزه های گوناگون زندگی مثل مسائل جنسی ، شغلی و جهان بینی در مراحل متفاوت رشد باشد. البته در بهترین شرایط ، بحران هویت باید تا اوایل یا اواسط دهه سوم هر فرد حل شود تا فرد بتواند به مسائل دیگر زندگی بپردازد. در این صورت می گوییم فرد به هویت دست یافته و هویت جنسی جهت جایگزینی شغلی و جهان‌بینی او کامل شده است.

دست‌یابی به هویت (identity achievemeny) :

افرادی که در این وضعیت قرار دارند ، بحران هویت یعنی مرحله پرسشگری درباره خود تعریف خویشتن را پشت سر گذاشته‌اند. این افراد ، دارای چارچوب فکری خود هستند در مورد شغل خود به تصمیم قطعی رسیدند باورهای مذهبی و سیاسی خانواده خود را بررسی کردند و آنچه با هویت شان همخوان نبوده ، کنار گذاشته اند.

وقفه هویت یابی (identity force losure)

افراد این گروه نسبت به شغل و جهان‌بینی خود احساس تعهد می کنند بعضی از آنها پایبند به باورهایشان هستند و بعضی دیگر انعطاف ناپذیر و خشک هستند مذهب خانواده را می پذیرند و درباره مسائل سیاسی ، دقت و کنجکاوی نمی‌کنند.

تعلیق (moratorium)

این جوانان هنوز گرفتار تعارض بین علایق خود و برنامه هایی هستند که والدینشان برای آنها در نظر گرفته اند آنها مسائل سیاسی و مذهبی را تا مدتی با اشتیاق مطرح می کنند اما پس از تامل بیشتر ، آنها را کنار می‌گذارند. آدم هایی حساس ، اخلاقی و روشنفکر و در بدترین شرایط ، افرادی از اضطرابی ، مردد و جزم اندیش می شوند. ^۲۳

پراکندگی هویت (identity diffusion)

سردرگمی در هویت یابی : افرادی که میگویند بدشان نمی‌آید به دانشکده حقوق بروند یا به کار داد و ستد بپردازند، اما عملاً کاری نمی کنند و علاقه‌ای به مذهب و سیاست ندارند. وقتی از سیاست متنفر و برخی گیج و سردرگم اند.

اساساً از دوره پیش از دبستان سال‌های آخر از دانشگاه نوجوانان به هویت دست می یابند. با این حال در دو سال اول دانشگاه تعلیق هویت به اوج خود می رشد. مقایسه هویت یابی زمینه در زمینه جهان بینی سیاسی و شغلی نشان می دهد که افراد بیشتری به هویت یابی شغلی دست می یابند.²⁴

نتیجه گیری:

با توجه به آنچه در حوزه ابعاد ، انواع و ویژگی های رشد گفته شد. واضح و مبرهن است که چنانچه مربی و والدین، اطلاعات جامعی درباره ویژگی‌های رشدی هر گروه سنی و خصوصیات کودک و نوجوان و دیدگاهها و برخوردهای او در مقاطع مختلف داشته باشند ، او را بهتر درک خواهند کرد. رفتارهای مناسب با سن او، برخورد منطقی ، بدون سوگیری و قضاوت، عاقلانه، هوشمندانه و عادلانه رفتار کنند.

در تربیت آموزش و پرورش کودک و یاری رساندن به او برای عبور از بحران های سنی و دوران سرگشتگی بلوغ ،کمک خواهند کرد و در نهایت، در مرحله پایانی رشد ، نوجوان پس از دستیابی به هویت مطلوب جنسی ، شغلی و اجتماعی ، در نقطه عالی رشد و کمال قرار خواهد گرفت. از آنجا که در یک جامعه ، همه افراد ، زنجیروار به یکدیگر متصل و مرتبط اند، مصداق بارز:

چوعضوی به درد آورد روزگار دگر عضوها را نماند قرار

را در یک جامعه مدنی می توان مشاهده کرد چنانچه یک شخص در اثر سوء تربیت و اشتباهات والدین ، از بهداشت روانی مطلوبی برخوردار نباشد ، به خود و اطرافیان و حتی کل جامعه آسیب وارد خواهد کرد.

و به همین ترتیب اگر فردی درست آموزش ببیند با امکانات و رفتار و سبک تربیتی مناسب ، پرورش یابد، شخصی مفید و بهره‌ور در جامعه خواهد بود.

بهزیستی فردی او در بهداشت روانی کل جامعه تاثیرگذار خواهد شد و کل جامعه از او بهره خواهند برد.

پی نوشت:

پاول هنری ماسن و دیگران ، رشد و شخصیت کودک ، ترجمه ی مهشید یاسایی ص 61
روانشناسی رشد با نگرش به منابع اسلامی ، جلد 1 ، ص 265-272
German _ American psychologist Erik.H.Erikson
( Swiss psychologist ) Jean piaget
نظریه های رشد ویلیام کربن . ترجمه غلامرضا خوی نژاد و علیرضا رجایی ص 207
رشد و شخصیت کودک ، تالیف : پاول هنری ماسن و دیگران ترجمه مهشید یاسایی
American psychologist lawrence kohlberg
عبدالعظیم کریمی ، مراحل شکل گیری اخلاق در کودک.
رضا کرمی نوری و علیرضا مرادی ، روانشناسی تربیتی
ناعمی ، علی محمد (1392) روانشناسی آموزش خواندن ، مشهد ، انتشارات آستان قدس رضوی ، چاپ هفتم
skiner’s theory
stimu lud-response
زبان شناس ، فیلسوف آنار شیست و نظریه پرداز آمریکایی Avram noam chomsky از او به عنوان پدر زبان شناسی نوین یاد می شود.
language and thought of the child
Alison j Elliot , child language
حسین لطف آبادی ، روانشناسی رشد زبان ، مشهد : انتشارات آستان قدس رضوی ص 245
sexual development
دانکن و همکاران1985
پترسن 1989
brooks-gunn & Ruble1988
caspi _maffitt.1991/stattin,magnusson1990
scarr-weinberg-levin1986
water man 1985

Psychology Plus

May 18, 2022

بلاگ فارسی خودشناسی مهارت‌های اجتماعی

رشد مطلوب وتاثیرات آن بر سلامت ، تربیت و موفقیت کودکان و نوجوانان

رشد مطلوب و تاثیرات آن بر سلامت تربیت و موفقیت